Η χρήση λειτουργικών και ενισχυτικών τροφίμων
έχει μακρά παράδοση στις ιατρικές πρακτικές παραδοσιακών θεραπευτικών
συστημάτων. Η Δυτική Ιατρική μόνο πρόσφατα άρχισε να εξερευνά τις πολλαπλές
διαστάσεις ορισμένων φαρμακευτικών τροφίμων και βοτάνων. Παρά την όψιμη
ενασχόληση των ερευνητών, η διατροφική ιατρική σήμερα παρεμβαίνει με νέα
εργαλεία ολοένα και πιο αποτελεσματικά με αποτέλεσμα οι εξατομικευμένες
διατροφικές και βοτανικές θεραπείες να κατακτούν την θέση τους στην
αντιμετώπιση μιας ποικιλίας παθολογικών προβλημάτων. Στα πλαίσια αυτά η
διατροφική ενίσχυση της ενεργειακής εφεδρείας του σώματος αποτελεί μία μόνο
εφαρμογή σε ένα δυναμικά εξελισσόμενο πεδίο. Τα λειτουργικά τρόφιμα και βότανα
στην διατροφική ιατρική χρησιμοποιούνται σε εξαιρετικά μεγαλύτερες δόσεις από
αυτές που χρησιμοποιούνται για διατροφική χρήση για να υπάρξει επαρκής
θεραπευτική ανταπόκριση. Για να δοθούν με ασφάλεια οι δραστικές δοσολογίες πρέπει
να έχει εκτιμηθεί συνολικά και σωστά ο οργανισμός του εξεταζόμενου στα πλαίσια της
σωστής ιατρικής εξέτασης από ιατρό με σφαιρική γνώση και ανάλογη εμπειρία ώστε
να επιλεγεί το βέλτιστο βοτανικό φάρμακο ή λειτουργικό τρόφιμο στην άριστη
δοσολογία.
Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα των λειτουργικών
τροφίμων που χρησιμοποιούνται κατά την πρόληψη και θεραπεία των συνδρόμων
κόπωσης, στο παρόν άρθρο έχει επιλεγεί να παρουσιαστεί το κακάο.
Η
ιατρική χρήση του κακάου έχει ιστορία τουλάχιστον 500 ετών. Σύμφωνα με τις παραδόσεις
των Μάγια και Αζτέκων που χρησιμοποιούσαν ευρέως το κακάο στην
θεραπευτική τους πρακτική η σοφία και η δύναμη
προήλθαν από τους καρπούς του κακάου.
Αιώνες μετά, νεώτερες έρευνες αναδεικνύουν την ευεργετική
επίδραση που έχει το κακάο και η σοκολάτα υψηλής περιεκτικότητας σε κακάο (άνω
του 70%) σε περιπτώσεις υπέρτασης των ηλικιωμένων, καρδιακών νοσημάτων,
αγγειακής δυσλειτουργίας. Οι φλαβονόλες του κακάου προκαλούν σημαντική αγγειοδιαστολή, η οποία συντελεί στην
πρόληψη νοσημάτων στα οποία ο σπασμός των αγγείων έχει σημαντικό ρόλο όπως τα
καρδιαγγειακά νοσήματα και η αγγειακής αρχής στυτική δυσλειτουργία. Οι
φλαβανόλες του κακάου ενεργοποιούν τη συνθάση νιτρικού οξειδίου σε ανθρώπους
που είναι σημαντική για την διατήρηση της ελαστικότητας του αγγείου και της καλής
κυκλοφορίας του αίματος. Τα ευεργετικά αποτελέσματα του κακάου όσον αφορά την
καλή λειτουργία των αγγείων ενισχύονται στα πλαίσια της μεσογειακής διατροφής.
Ιδιαίτερα η ταυτόχρονη κατανάλωση extra παρθένου ελαιόλαδου προάγει την υγεία του ενδοθηλίου και
συντελεί στην ανάπλασή του. Το αποτέλεσμα είναι η άριστη τροφοδότηση όλων των
κυττάρων με τα ζωτικά συστατικά και το οξυγόνο που χρειάζονται για τον βέλτιστο
μεταβολισμό τους.
Η συγκέντρωση της φλαβανόλης στη σοκολάτα
εξαρτάται από την προέλευση του ακατέργαστου κακάου που χρησιμοποιείται στην
παραγωγή του. Ο όρος "μαύρη σοκολάτα" είναι συχνά ανακριβής, καθώς το
χρώμα της ίδιας της σοκολάτας δεν αντανακλά με ακρίβεια την περιεκτικότητα σε
φλαβανόλη. Κατά την επεξεργασία του κακάου για να παραχθεί σοκολάτα συχνά
χρησιμοποιούνται αλκαλικές ουσίες για την βελτίωση της εμφάνισης και της γεύσης της με αποτέλεσμα
να μειώνεται ταυτόχρονα η συγκέντρωση των ενεργών φλαβανολών. Η σοκολάτα
γάλακτος έχει πολύ χαμηλότερη περιεκτικότητα σε φλαβανόλη από την σκόνη κακάου
και τη μαύρη σοκολάτα.
Προβλήματα που συνδέονται με το κακάο σε υψηλές δόσεις
Ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων με δυσανεξία
στην καφεΐνη ή ορισμένες αλλεργίες ενδέχεται να έχει αντένδειξη το κακάο ή η
σοκολάτα αν και για τους περισσότερους ποσότητες καφεΐνης κάτω από 400mg ανά ημέρα είναι ασφαλείς. Eνδεικτικά ένα
φλιτζάνι καφέ έχει κατά προσέγγιση 65-150
mg καφεΐνης, ένα φλιτζάνι τσάι 15 έως 100 mg καφεΐνης, ένα φλιτζάνι ποτό κακάο μηδέν-25
mg καφεΐνης. Ένα άλλο πρόβλημα συνδέεται με τον τύπο των σύγχρονων καλλιεργειών
και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος που συχνά έχουν ως αποτέλεσμα την πρόσμιξη
του κακάου με βαρέα μέταλλα. Έρευνες που έγιναν από ενώσεις καταναλωτών (π.χ. www.consumerreports.org) ανέδειξαν
απαγορευτικές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων σε αρκετά brands κακάου στην παγκόσμια αγορά. Μπορείτε
να ενημερωθείτε για σύγχρονες έρευνες που αφορούν την βιολογική δραστικότητα
του κακάου από τις παρακάτω πηγές:
1.
[Guideline] U.S. Preventive Services Task Force. Recommendation Summary:
Healthful Diet and Physical Activity for Cardiovascular Disease Prevention in
Adults With Cardiovascular Risk Factors: Behavioral Counseling. USPSTF.
Available at http://www.uspreventiveservicestaskforce.org/Page/Topic/recommendation-summary/healthy-diet-and-physical-activity-counseling-adults-with-high-risk-of-cvd . August 2014;
Accessed: December 2, 2015.
2.
[Guideline] U.S. Preventive Services Task Force. Final Recommendation
Statement: Healthful Diet and Physical Activity for Cardiovascular Disease
Prevention in Adults: Behavioral Counseling. USPSTF. Available at http://www.uspreventiveservicestaskforce.org/Page/Document/RecommendationStatementFinal/healthful-diet-and-physical-activity-for-cardiovascular-disease-prevention-in-adults-behavioral-counseling. June 2012;
Accessed: Decem ber 2, 2015.
3.
[Guideline] U.S. Preventive
Services Task Force. Tobacco Smoking Cessation in Adults, Including Pregnant
Women: Behavioral and Pharmacotherapy Interventions. USPSTF. Available at http://www.uspreventiveservicestaskforce.org/Page/Document/UpdateSummaryFinal/tobacco-use-in-adults-and-pregnant-women-counseling-and-interventions1. September 2015;
Accessed: December 2, 2015.
4.
[Guideline] U.S. Department of Health and Human Services and U.S.
Department of Agriculture. Dietary Guidelines for Americans, 2015-2020.
8th Ed. Washington DC: U.S. Government Printing Office; December 2015. [Full Text].
5. [Guideline] U.S. Department of Health and Human Latif R. Chocolate/cocoa
and human health: a review. Neth J Med. 2013;71:63-68. Abstract
6. Nehlig A. The neuroprotective effects of
cocoa flavanol and its influence on cognitive performance. Br J Clin Pharmacol.
2013;75:716-727. Abstract
7.
Cooper KA, Donovan JL, Waterhouse AL, Williamson G. Cocoa and health: a
decade of research. Br J Nutr. 2008;99:1-11. Abstract
8.
Dillinger TL, Barriga P, Escarcega S, Jiminez M, Salazar Lowe D,
Grivetti LE. Food of the gods: cure for humanity? A cultural history of the
medicinal and ritual use of chocolate. J Nutr.
2000;130:2057S-2072S. Abstract
9.
Lippi D. Chocolate in history: food, medicine, medi-food. Nutrients. 2013;5:1573-1584.
10.
Fisher ND, Hughes M, Gerhard-Herman M, Hollenberg NK. Flavanol-rich
cocoa induces nitric-oxide-dependent vasodilation in healthy humans. J Hypertens. 2003;21:2281-2286. Abstract
11.
Engler MB, Engler MM, Chen CY, et al. Flavonoid-rich dark chocolate
improves endothelial function and increases plasma epicatechin concentrations
in healthy adults. J Am Coll Nutr.
2004;23:197-204. Abstract
12.
Grassi D, Necozione S, Lippi C, et al. Cocoa reduces blood pressure and
insulin resistance and improves endothelium-dependent vasodilation in
hypertensives. Hypertension.
2005;46:398-405. Abstract
13.
Taubert D, Berkels R, Roesen R, Klaus W. Chocolate and blood pressure in
elderly individuals with isolated systolic hypertension. JAMA. 2003;290:1029-1030. Abstract
14.
Grassi D, Desideri G, Necozione S, et al. Blood pressure is reduced and
insulin sensitivity increased in glucose-intolerant, hypertensive subjects
after 15 days of consuming high-polyphenol dark chocolate. J Nutr. 2008;138:1671-1676. Abstract
15.
Faridi Z, Njike VY, Dutta S, Ali A, Katz DL. Acute dark chocolate and
cocoa ingestion and endothelial function: a randomized controlled crossover
trial. Am J Clin Nutr. 2008;88:58-63. Abstract
16.
Hooper L, Kroon PA, Rimm EB, et al. Flavonoids, flavonoid-rich foods,
and cardiovascular risk: a meta-analysis of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr. 2008;88:38-50. Abstract
17.
Kean BH. The blood pressure of the Kuna Indians. Am J Trop Med Hyg.
1944;24:341-343.
18.
Howe J. The Kuna gathering. Contemporary Village Politics in Panama. Austin, TX: University of Texas Press; 1986:9-11.
19.
Hollenberg NK, Martinez G, McCullough M, et al. Aging, acculturation,
salt intake, and hypertension in the Kuna of Panama. Hypertension. 1997;29:171-176. Abstract
20.
McCullough ML, Chevaux K, Jackson L, et al. Hypertension, the Kuna, and
the epidemiology of flavanols. J Cardiovasc Pharmacol.
2006;47:103-109. Abstract
21.
Bayard V, Chamorro F, Motta J, Hollenberg NK. Does flavanol intake
influence mortality from nitric oxide-dependent processes? Ischemic heart
disease, stroke, diabetes mellitus, and cancer in Panama . Int J Med Sci. 2007;4:53-58. Abstract
22.
Karim M, McCormick K, Kappagoda CT. Effects of cocoa extracts on
endothelium-dependent relaxation. J Nutr.
2000;130:2105S-2108S. Abstract
23.
Schroeter H, Heiss C, Balzer J, et al. (-)-Epicatechin mediates
beneficial effects of flavanol-rich cocoa on vascular function in humans. Proc Natl Acad Sci U S A. 2006;103:1024-1029. Abstract
24.
Buijsse B, Feskens EJ, Kok FJ, Kromhout D. Cocoa intake, blood pressure,
and cardiovascular mortality: the Zutphen Elderly Study. Arch Intern Med. 2006;166:411-417. Abstract
25.
Flammer AJ, Sudano I, Wolfrum M, et al. Cardiovascular effects of
flavanol-rich chocolate in patients with heart failure. Eur Heart J. 2012;33:2172-2180. Abstract
26.
Ding EL, Hutfless SM, Ding X, Girotra S. Chocolate and prevention of
cardiovascular disease: a systematic review. Nutr
Metab (Lond). 2006;3:2.
27.
Andres-Lacueva C, Monagas M, Khan N, et al. Flavanol and flavanol
contents of cocoa powder products: influence of the manufacturing process. J Agric Food Chem. 2008;56:3111-3117. Abstract
28.
Hollenberg NK, Fisher ND. Is it the dark in dark chocolate? Circulation. 2007;116:2360-2362. Abstract
29.
Counet C, Ouwerx C, Rosoux D, Collin S. Relationship between procyanidin
and flavor contents of cocoa liquors from different origins. J Agric Food Chem. 2004;52:6243-6249. Abstract
30.
Miller KB, Stuart DA, Smith NL, et al. Antioxidant activity and
polyphenol and procyanidin contents of selected commercially available
cocoa-containing and chocolate products in the United States. J Agric Food Chem. 2006;54:4062-4068. Abstract
31.
Corti R, Flammer AJ, Hollenberg NK, Lüscher TF. Cocoa and cardiovascular
health. Circulation. 2009;119:1433-1441. Abstract
Dr Αναστασία Μοσχοβάκη
Ειδική Παθολόγος
Φραγκοπούλου 10 Κηφισιά
Ο ηλεκτρονικός τόπος του ιατρείου είναι http://iatreioamoschovaki.gr
Τα συνδεόμενα κανάλια του ιατρείου είναιhttps://www.youtube.com/channel/UC1ZaRAktAaoCEFITCcjhDZQ και https://www.youtube.com/channel/UCraKRIyTq0qW8eMtKnmr3hw
Οι συνδεόμενες ιστοσελίδες πρόληψης στο http://iatreioamoschovaki.gr
